Page 33 - FBEK DERGİ - 1

öğreniyoruz. Ayrıca o devir coğrafi durum müessesesi ve danışmanların rolleri ve bu
hakkında da bilgiler elde ediyoruz. Eserden arada sarayda aşçıbaşından diğer hizmetlilere
eski Türklerin 945 yıl önceki durumlarını kadar olan insanların görevleri ana hatlarıyla
öğrendiğimiz gibi, atalarımızın ipek men- anlatılmıştır.
dil taşıdıklarını, elbise kırışıklarını önlemek
için ütü kullandıklarını, kadınlara, çocuklara Ayrıca Türk giyim-kuşamı konusunda da çok
ve düşkünlere gösterdikleri saygı izlerini de değerli bilgileri öğreniyoruz.
görüyoruz.
DLT’den öğrendiğimize göre, muhtelif coğrafi
Yazar, Orta Asya’ya ait Arapça kaynaklar- sahalarda yaşayan Türk boylarının her birinin
dan faydalanacağına, dosdoğru, Türk mil- farklı kıyafeti vardı. Mesela Oğuz, Karluk,
letini bizzat kendisinden öğrenmeyi, daha Çiğil, Kıpçak, Yağma, Kençek ve Oğrak’ın ayrı
uygun bulmuştur. Kelimeleri izah eden misal- ayrı kıyafetleri bulunmakta idi ve kıyafetine
ler umumiyetle Türk atasözlerinden ve halk bakılınca kimin hangi boydan olduğu anlaşıl-
edebiyatı parçalarından alınmıştır. Bu yüzden maktadır, demektedir.
eseri hem orijinal hem de üniktir (tektir).
Türklerde bilhassa kadınların bol elbise giy-
Eserde şehir, köy, yayla, ülke, dere, göl, bölge, dikleri anlaşılmaktadır. Hatta bu konuda
yokuş, su, ırmak, millet gibi yer adlarına yer Kaşgarlı bir atasözünü de ifade etmiştir.
verildiği gibi, erkek, kadın, kahraman, bey,
cariye ve hakan çocuklarına verilen isimler “Geniş elbise yıpranmaz, danışıklı iş bozuk
de tespit edilmiştir. Ayrıca eserden bir evde olmaz.”
faydalanılan bütün mutfak takımlarının, ısın-
ma ile ilgili yakacak maddelerinin, aydın- Kumaş hakkında da bilgi verir. Kaşgarlı,
lanma ile alakalı gereçlerin, hayvanlardan Türklerin ipek kumaş dokuduklarını da
elde edilen besin maddelerinin, tarıma dayalı anlatmaktadır. Ayrıca pamuktan çubuklu ve
maddelerin, yemeklerin, sebzelerin, tatlıların, nakışlı elbiselik kumaş dokuduklarından da
içkilerin, elbise malzemelerinin isimlerini, bahsetmektedir.
nasıl yapıldıklarını, nasıl kullanıldığını öğre-
niyoruz. Kaşgarlının eserinde yer alan “Kendini sev-
dirmeyi bilse kırmız giyer, yaranmayı bilse
Ayrıca kültürümüz açısından şu konular hak- yeşil giyer” ifadesinden kendini erkeğe sev-
kında da bilgi sahibi olmaktayız. dirmek isteyen kadının kırmızı elbise, naz
etmeyi seven kadının da yeşil elbise giymesi
Mesela para birimlerini; unvanları; hüküm- gerektiğini ortaya koymaktadır.
darlık alametlerinin neler olduğunu (unvan
ve lakaplar, hutbe, sikke, payitaht, saray, otağ, Türk giyiminde börk’ün önemli bir yeri var-
taht, tac, çetr, bayrak, tuğ / hükümdarın dır. Börk’ün nasıl kesilip dikildiğini uzun
Dokuz tuğlu olduğunu ve Dokuz sayısının uzun anlatan Kaşgarlı şu atasözüne de yer
uğurlu olduğunu öğreniyoruz/, nevbet ve vermiştir. “Acemsiz Türk, başsız börk olmaz”.
hil’at); Hiyerarşik sırayı (Hakan, Yuğruş,
Yavgu/Sagun, Kül-İrkin, Çuwı/ Tüksin, İnal, Kaftan’ın da nasıl dikildiği ve nasıl giyildiği
Tarhan); Teşrifat usullerini dolayısıyla gelen anlatılmaktadır.
misafir ve yabancı elçilerin huzura nasıl kabul
edildiklerini; yemek adetlerini; nelerin hediye Şalvar hakkında da bilgi verirken “Bekârın
olarak takdim edileceğini; nasıl matem tutul- şalvarı elli arşın bezden dikilmez.” denmek
duğunu; Hükümdarla-Halk arasındaki karşı- suretiyle, bekârlar evlenmeye teşvik edilmek-
lıklı münasebetlerin neler olduğu, Hatunların tedir.
devlet idaresindeki rolleri ve unvanları; Mali
konular; Ülkeler ve milletlerarası yazışmala- Ayakkabı ve çarık hakkında da geniş bilgi
rın nasıl yapılacağı; posta ve haberleşmenin verilmektedir. Bir atasözü: “Yaya kimsenin
nasıl olduğu; avcılık ve avcılıkta kullanılan atı, çarığıdır; kuvveti azığıdır.”
vasıtalar; ordunun nasıl sefere çıkacağı, nere-
lerde konaklayacağı, tertibi, tanzimi, silahları Ayrıca kuşak, kemer, uçkur, eldiven, mendil,
/ok ve yay/, taktikleri, parolanın nasıl olaca- ayna hakkında da bilgi verir.
ğı; haberleşmede kargu sisteminin işleyişi;
Sü-başının özellikleri ve vazifeleri; danışma Bunun yanında süslenme hususunda küpe,

35