Page 37 - FBEK Dergi-2

MÜZİK

Luthier,

Ahşaba Can Veren Eller

K
İbrahim AKIN eman, yaylı sazlar ailesinden kendine kez incelenmiş ve Stradivarius’un yapım
Luthier has muhteşem sesiyle birçok kişi- teknikleri, cila teknikleri araştırılarak günü-
nin beğenisini kazanan klasik müzik müz luthierleri tarafından da uygulanmaya
repertuarında üzerine birçok kaliteli çalışılmıştır.
eserin yazıldığı ve makamsal müzikte de yer
edinmiş bir müzik aleti. Peki, bu muhteşem Keman genel hatlarıyla ses tablası, yanlıklar,
ses ve estetiğin ortaya çıkış serüveni nedir? sırt kısmı(arka taraf) ve sap kısmından oluş-
maktadır. Ses tablasında, ses verme özelliği
Kemanın ne zaman ortaya çıktığı tam olarak yüksek olan ladin ağacı kullanılmaktadır. Ses
bilinmemekle birlikte Ortaçağ’da Avrupa’da tablası ladin ağacının özel tekniklerle ikiye
çalınan violler, kemanın atası kabul edil- kesilerek ve parçanın birbirine yapıştırılması
mektedir. Keman yapımı, özellikle 16 ve 17. sonucu elde edilir. Ses tablası özel oyma
yüzyılda büyük gelişim göstermiş ve bugün aletleri ve rendeler yardımıyla şekillendiri-
çalınan kemanların formları ortaya çıkmıştır. lir. Bu işlem sırasında her luthierin kendine
has yöntemleri olsa da belli ölçülere sadık
Keman yapımı ile uğraşan kişilere “luthi- kalınması zorunludur. Kemanın, bas çıtası
er” denmektedir. Kemanı bugünkü formuna denen ses tablasının iç kısmına yine ladin
kavuşmasında iki önemli luthier ön plana ağacından yapılan özel bir parça yapıştırılır.
çıkmaktadır. 16. yüzyılın ikinci yarısında Bu parça, kemana tellerinin uyguladığı yükü
yaptığı kemanlarla Andrea Amati ve 18.yüz- karşılamakta yardımcı olduğu gibi enstrüma-
yılın ilk yarısında ise Antonio Stradivarius. nın ses karakterinde de doğrudan etkilidir.
Bu yüzden belli ölçülere sadık kalarak her
1564 yılında Andrea Amati tarafından yapımcı, bas çıtası üzerinde belli denemeler
Kral IX. Charles için yapılan keman hâlâ yapmaktadır. Enstrümanın ses karakterinde
korunmaktadır. Antonio Stradivarius’un enstrümanın dış şekillendirilmesi ve buna
ise kendi imzasını taşıyan kemanları 1666 bağlı olarak iç kısmının ölçülendirilmesi, bas
yılında yapmaya başladığı tahmin ediliyor. çıtası ve can direğinin yapımı çok önemlidir.
Stradivarius’un bugün hala çalınan ve koru- Can direği; kemanın “mi” telinin olduğu
nan 650 civarı enstrümanı olduğu bilinmek- bölgede ladin ağacından yapılan 6 mm kalın-
tedir. Stradivarius kendine has kullandığı tek- lığında silindirik bir parçadır. Can direği
niklerle ve cila yöntemleriyle kemana kazan- “mi” telinin uyguladığı basıncı karşıladığı
dırdığı özgün formuyla 17. yüzyılın başla- gibi ses tablası ile sırt kısım arasında bağlantı
rında altın çağını yaşamıştır. Stradivarius’un kurarak ses karakterine önemli bir etki yap-
kemanları günümüz teknolojisinde birçok maktadır. Ses tablasının üzerinde sesin dışa

38