Page 16 - FBEK DERGİ - 1
P. 16
KÜLTÜR
Gölgelerin Arkasında Bırakılmış
Karagöz
“G ölge oyunu Anadolu’ya nasıl geldi?” Bu soru- konu daha çok bilimsel araştırma ve tartış-
ya cevap bulmak için birçok araştırma yapıl-
maya muhtaçtır. Yeni çalışmalar-tartışmalar
dı, birçok farklı görüş ortaya atıldı.
daha fazla veri ortaya koyacak ve yeni
tezlere zemin hazırlayacaktır.
Araştırmacı George Jacob, gölge oyunu-
Hayalî Cengiz SAMSUN nun Çin’den Moğollara geçtiği, buradan Herkesin zaten bildiği Bursa Ulu Cami efsa-
UNESCO Somut Olmayan Kültür Mirası
Taşıyıcısı ve Karagöz-Kukla Sanatçısı da Türklerin Anadolu’ ya göçleri sırasında nesini tekrar etmeye gerek görmüyorum.
Türklerle beraber bu topraklara getirilmiş Herhangi bir bilimsel veriye ya da kanı-
olduğunu ileri sürmektedir. İkinci görüş ise ta dayanmadığı, sadece bir ‘’efsane’’ oldu-
Karagöz’ün Türkiye’ye geliş tarihi ile, çinge- ğu aşikardır. Olsa olsa toplumun Karagöz’ü
nelerin geliş tarihlerinin çakışması nedeniyle ne kadar sevdiğine ne denli içselleştirdiğine
Karagöz’de rastlanan bazı çingene özellik- güzel bir kanıt teşkil etmesi nedeniyle değerli
lerini de göz önünde tutarak gölge oyu- bir halk hikayesidir.
nunun Cava ve Hindistan’dan
Türkiye’ye çingene oynatı- Birçok kaynakta ‘’Karagöz, Türklerin gölge
cıları eliyle getirilmiş tekniğinden yararlanarak kendi sanat ve
olduğudur. Bir diğer estetik anlayışlarına göre geliştirip oynattık-
görüş ise gölge oyu- ları bir gölge tiyatrosudur.’’ tanımı ile karşı-
nunun Yahudiler laşmaktayız. Aynı şekilde seyyahların ben-
tarafından İspanya ve zetmelerinden dolayı Karagöz’ün bir gölge
Portekiz’den getiril- oyunu olarak tanımlandığını görürüz.
miş olabileceğidir.
Peki, Karagöz bir gölge oyunu mudur?
Gölge oyunu ile ilgili
yaygın kabul gören görüş Beyaz perdeye siyah siluet düşürülerek oyna-
ise Prof. Metin And’a nan oyun. Peki, biz Karagöz perdesinde
aittir. And’a göre gölge ‘’gölge’’mi görüyoruz? Ya da perdede gördük-
oyunu Mısır’dan gelmiştir. lerimiz tasvirlerin yansımaları mıdır yoksa
Bu görüşe göre 1517 yılında kendileri midir? Acaba gölge oyunu tanımı,
Mısır’ı ele geçiren Yavuz Sultan Karagöz’ü karşılar mı? Yaşadığı ve yaşattığı
Selim, bir gölge oyunu sanat- dilde, doğduğu kültürde, Karagöz’ü karşıla-
çısının Memluk Sultanı yacak bir tanımlama mı bu? Yoksa onu daral-
Tumanbay’ın asılışını tan, derinliğini yok eden bir tanımlama mı?
canlandırdığı gölge
oyununu izlemiş, bu Bir de bu işin derin bir geçmişi, kadim bir
sanatçıları İstanbul’a tarihi var. Felsefesi var. İnsanın doğayı anla-
getirmiştir. Türkler mak, evreni kavramak, hayatı yaşanır kılmak
de bu sanatçılar- için girdiği karmaşık, zorlu arayışın cevap
dan gölge oyununu bulduğu bir tezahürdür, Karagöz. Doğu insa-
öğrenmişlerdir. nının evrene dair kavrayışının, sorgulamala-
rının somutlaşmış halidir.
Bu görüşle-
rin tamamı Bilinen yerli kayıt ve kaynaklarda bu oyun
birer iddia ve ‘’Hayal-i Zıll ya da Zıll-i Hayal, Tayf-ı Hayal;
yorumdan ibarettir. Bu Hayal Türkçe Oyunu ya da Karagöz’’ şek-
18
