ÖFKE NEDİR?

Öfke; doyurulmamış isteklere, istenmeyen sonuçlara ve karşılanmayan beklentilere verilen, son derece doğal bir duygusal tepkidir. Öfkeyi yasayan kişi için öfkenin kontrolü, öfkenin yöneldiği kişi için ise bu öfkeyle nasıl baş edeceği önemli bir sorundur. Öfkenin sağlıklı olarak yaşanıp yönetilebilmesi için kabul edilmesi, nedenlerinin anlaşılması ve kontrol edilmesi gereklidir. Yaşanan kayıp ve korkular, tehditler, engellenme ve reddedilme durumları, hata yapma korkusu, başarısızlıklar gibi birçok neden öfkeye yol açabilmektedir.

Çocuklarda Öfke Kontrolü Nasıl Sağlanır?

1. Öfkeyi Harekete Geçiren Nedenleri Tanımlama ve Bedensel Değişiklikleri Fark Etme

Öfke denetiminde, çocukların öfke yaratan durumla karşı karşıya kaldıklarında, öfkeleneceklerine işaret eden uyaranları fark etmeleri ve tanımaları önemlidir. Bu nedenle öfkelenmeden hemen önce çocuklara, kendilerinde belirli bazı fizyolojik değişikliklerin ortaya çıktığı öğretilmelidir. Öfkelenmeden hemen önce bedenlerinde ne olduğunu fark etmeleri ve tanımaları, çocukların ilgiyi kendilerine yönelterek davranışlarını kontrol etmelerine ya da ortamdan uzaklaşıp gitmelerine olanak sağlamaktadır. Çocuklara “Öfkelenmeden hemen önce bedeninde ne dikkatini çekti?” sorusunu sormak ve bu soruyu yanıtlamalarına yardımcı olmak faydalı olur.

2. İlginin Başka Yöne Kaydırılması

Öfkesini denetim altına alma sorunu yaşayan çocuklara, olayların kendi istedikleri yönde gelişmediği durumlarda öfkelenmemeyi nasıl başaracaklarını öğretilir. Çocukların, ilgilerini başka yöne kaydırabilmeyi öğrenebilmeleri için, öfke yaratan durumu düşünmek yerine önceden belirlemiş oldukları “hoş bir sahneyi” düşünme yönünde cesaretlendirilmeleri gerekir. Hayal etmeleri önerilen bu sahne ya onların en mutlu oldukları bir sahne ya da onları rahatlatıcı bir senaryo olmalıdır. (Örneğin; yaz tatilinde en keyif aldıkları geziyi hatırlamak vb.)Öfkesini denetim altına alma sorunu yaşayan çocuklara, olayların kendi istedikleri yönde gelişmediği durumlarda öfkelenmemeyi nasıl başaracaklarını öğretilir. Çocukların, ilgilerini başka yöne kaydırabilmeyi öğrenebilmeleri için, öfke yaratan durumu düşünmek yerine önceden belirlemiş oldukları “hoş bir sahneyi” düşünme yönünde cesaretlendirilmeleri gerekir. Hayal etmeleri önerilen bu sahne ya onların en mutlu oldukları bir sahne ya da onları rahatlatıcı bir senaryo olmalıdır. (Örneğin; yaz tatilinde en keyif aldıkları geziyi hatırlamak vb.)Öfkesini denetim altına alma sorunu yaşayan çocuklara, olayların kendi istedikleri yönde gelişmediği durumlarda öfkelenmemeyi nasıl başaracaklarını öğretilir. Çocukların, ilgilerini başka yöne kaydırabilmeyi öğrenebilmeleri için, öfke yaratan durumu düşünmek yerine önceden belirlemiş oldukları “hoş bir sahneyi” düşünme yönünde cesaretlendirilmeleri gerekir. Hayal etmeleri önerilen bu sahne ya onların en mutlu oldukları bir sahne ya da onları rahatlatıcı bir senaryo olmalıdır. (Örneğin; yaz tatilinde en keyif aldıkları geziyi hatırlamak vb.)

3.Duygu Farkındalığı

Çocuklara farklı duygular ve bunlara yol açan durumları anlatmak için çeşitli yüz ifadeleri kullanılmalıdır. İnsanlarla ve olaylarla ilgili duygularını her zaman sözcüklerle ifade etmeleri gerektiği onlara söylenmelidir. Böylece içinde bulundukları duygu durumunu tanımlayıp, buna uygun şekilde kendilerini ifade edebilirler. “Şu an çok kızgınım, bu yaptığın beni çok sinirlendirdi.’’ vb. sözel tanımlamalar duygularını anlamaya ve onları doğru yönetmeye zemin hazırlamaktadır.

4.Model Alma

Çocukların en etkin öğrenme yollarından biri model almadır. Ebeveynleri onlar için en önemli modeldir. Ebeveynlerinin her türlü davranışlarını gözlemler ve davranışlarını model alırlar. Dolayısıyla ebeveynlerin kendi öfkelerini kontrol etmek için kullandıkları yöntemler çocuklar için örnek olmaktadır. Anne babalar, öfkelendikleri zaman çocuklardan da beklenen duygularını tanımlama, bedensel değişimlerin farkında olma, kendini sakinleştirebilme gibi becerileri günlük yaşantılarında kullanmalıdır.

5.Hayal Oyunu

Ebeveynler, çocuklarıyla çatışma ve kavga içeren hayali bir durum yaratarak çocukların alternatif çözüm yolları geliştirmelerine zemin hazırlayabilirler. Resim yapma, tematik hikaye kitapları okuma, el kuklaları vb. kullanarak olay ve hissedilen duygular hakkında konuşmalar yapmak bu alternatif çözüm yollarına örnek oluşturabilir.

Kaynakça:
Romas A ve Sharma M (2000) Practıcal Stress Management AlIyn&Bacon, Massachusetts Soykan Ç, “Öfke ve Öfke Yönetimi”, Kriz Dergisi 2005.
Wilde J. Öfke Sorunu Yasayan Çocuklara Yönelik Uygulamalar. Çev: A. Özmen, Ankara Üniversitesi Egitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 2006; 39 (1):135-144.